Dlaczego Trump? Jak psychologiczne potrzeby społeczeństwa kształtują poparcie dla autorytarnych liderów.

Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych to wyjątkowy moment, kiedy mieszkańcy tego kraju podejmują decyzję, która wpływa na przyszłość nie tylko USA, ale także świata. Fascynujący jest jednak nie tylko proces głosowania, ale także sam fenomen przywództwa autorytarnego, który zyskuje poparcie w trudnych czasach. Dlaczego silne, często kontrowersyjne osobowości przyciągają zwolenników? Jakie psychologiczne mechanizmy działają w ich zwolennikach?

Wzrost popularności Donalda Trumpa w polityce amerykańskiej zaskoczył wielu ekspertów i wywołał falę badań próbujących zrozumieć przyczyny jego poparcia oraz szersze konsekwencje jego prezydentury. Badacze przeanalizowali różnorodne czynniki psychologiczne i społeczne, które mogą wyjaśniać, dlaczego Trump cieszy się lojalnym wsparciem wśród swoich zwolenników. Przedstawię kluczowe wnioski z badań oblikowanych w psypost.org , które rzucają światło na psychologiczne aspekty tego fenomenu i wpływ Trumpa na amerykańską scenę polityczną. Autor artykułu Eric W. Dolan wykazuje 20 kluczowych elementów fenomenu Donalda Trupa i wpływu jego osoby na obecnie kształtowane podziały socjo-polityczne w amerykańskim społeczeństwie. .

1. Wzrost Moralnego Podziału i Wsparcie dla Silnych Liderów
   Badania opublikowane w Political Psychology pokazują, że ludzie, którzy postrzegają moralny rozpad społeczeństwa, częściej popierają autorytarne przywództwo. Badania prowadzone w USA, Wielkiej Brytanii i Australii sugerują, że ci, którzy wierzą, iż społeczeństwo traci swoje wartości moralne, chętniej popierają liderów takich jak Trump, których postrzegają jako siłę przywracającą porządek.
2. Autorytarna Agresja i Dominacja Grupowa
   Analiza psychologicznych cech zwolenników Trumpa, opublikowana w Social Psychological and Personality Science, wykazała, że jego zwolennicy charakteryzują się agresją autorytarną oraz preferencją dla dominacji grupowej. W przeciwieństwie do innych wyborców republikańskich, popierający Trumpa wykazują większą akceptację dla hierarchii i agresywnych działań mających na celu jej utrzymanie.
3. Napięcia Męskości i Agresywna Polityka
   Badanie opublikowane w Personality and Social Psychology Bulletin wskazuje, że mężczyźni z poczuciem zagrożonej męskości częściej popierają agresywne polityki, w tym te propagowane przez Trumpa. Mechanizm ten wyjaśnia się koncepcją niepewnej męskości, zgodnie z którą mężczyźni, aby potwierdzić swoją męskość, wybierają agresywne stanowiska polityczne.
4. Wpływ Prezydentury Trumpa na Uprzedzenia
   Seria badań opublikowanych w Nature Human Behavior wskazuje na wzrost otwartych uprzedzeń rasowych i religijnych wśród zwolenników Trumpa podczas jego prezydentury. Badania pokazują, że retoryka Trumpa mogła zmienić normy społeczne, sprawiając, że wyrażanie uprzedzeń stało się bardziej akceptowane wśród jego zwolenników.
5. implicyzm i Zadowolenie
   Badania w Social Psychological and Personality Science sugerują, że zwolennicy Trumpa używają bardziej pozytywnego języka i wykazują mniejszą złożoność poznawczą w porównaniu z wyborcami Bidena, co może wiązać się z wyższym poziomem satysfakcji z wyboru politycznego.
6. ztywność Poznawcza i Chłód Interpersonalny
   Publikacja w Journal of Social and Political Psychology pokazuje, że wyborcy Trumpa mają tendencję do większej sztywności poznawczej oraz są mniej ciepli interpersonalnie w porównaniu z wyborcami demokratycznych kandydatów, co wskazuje na unikalny profil psychologiczny jego zwolenników.
7. Ambiwalencja wobec Trumpa
   Badania w PLOS One podkreślają ambiwalencję, którą wielu ludzi odczuwa wobec Trumpa. U około 40% studentów zauważono mieszane uczucia, co sugeruje, że sondaże polityczne mogą nie uwzględniać złożoności postaw wyborców, co mogło wpłynąć na nieoczekiwany wynik wyborów w 2016 roku.
8. Percepcje Zaburzeń Osobowości u Trumpa
   Badanie opublikowane w Clinical Psychological Science wykazało, że amerykańscy wyborcy, niezależnie od przekonań politycznych, dostrzegają u Trumpa cechy związane z narcystycznymi i sadystycznymi zaburzeniami osobowości. Choć różnią się w ocenie jego przydatności jako lidera, zgodnie postrzegają te cechy jako wyraźne.
9. Narcystyczne Tendencje i Wsparcie dla Trumpa
   Badania w Journal of Social Psychology pokazują, że narcyzm jest związany ze wsparciem dla Trumpa, szczególnie w połączeniu z postawami antyimigracyjnymi i autorytaryzmem prawicowym.
10. Wzorce Myślenia Kategorii Rasowej
    Badanie w Political Psychology analizuje, jak kampania Trumpa spolaryzowała postawy rasowe wśród białych Amerykanów. Ci, którzy go popierali, wykazywali większą skłonność do dehumanizacji Afroamerykanów, co ilustruje pogłębiający się rasowy podział wywołany przez jego retorykę.
11. Postawy Rasowe i Polaryzacja
    Badanie opublikowane w Political Psychology badało, jak kampania Trumpa wpłynęła na postawy rasowe białych Amerykanów. Wyniki pokazały, że jego zwolennicy byli bardziej skłonni do dehumanizowania Afroamerykanów po wyborach, podczas gdy przeciwnicy Trumpa wykazywali większą empatię. Ten podział ilustruje, jak retoryka Trumpa przyczyniła się do pogłębienia podziałów rasowych w USA.
12. Zgodność Moralna i Wsparcie Polityczne
    Badania w Political Psychology sugerują, że wyborcy często dopasowują swoje poglądy moralne do przekonań preferowanego kandydata. U zwolenników Trumpa szczególnie zauważono tendencję do przekształcania swoich przekonań moralnych w celu minimalizowania sprzeczności z jego stanowiskami, co podkreśla, jak silnie lider może wpływać na moralność swoich wyborców.
13. Skuteczność Strategii Pseudonimów Trumpa
    W Journal of Political Marketing przeanalizowano, jak Trump używał pseudonimów dla swoich rywali, takich jak „Śpiący Joe” dla Joe Bidena. Badanie wykazało, że choć wiele osób zapamiętywało te przezwiska, niekoniecznie bardziej wierzyli w ich negatywne konotacje. To sugeruje, że taka strategia kampanijna ma ograniczony wpływ na zmianę opinii wyborców.
14. Przekonania Religijne i Poparcie dla Trumpa
    Badanie opublikowane w Politics and Religion wykazało, że biali ewangeliccy chrześcijanie, postrzegający siebie jako mniejszość religijną, częściej wierzą, że wybór Trumpa był częścią „boskiego planu”. Poczucie zagrożenia religijnej tożsamości mogło zatem znacząco wpłynąć na ich poparcie dla niego.
15. Populizm i Zachowania Kryminalne
    W Proceedings of the National Academy of Sciences badano związek między populistycznymi przekonaniami a zachowaniami kryminalnymi. Badanie wykazało, że osoby z silnymi przekonaniami populistycznymi, szczególnie związanymi z hasłem „America First,” częściej miały za sobą przeszłość kryminalną. Wskazuje to na złożone relacje między frustracją socjoekonomiczną, przekonaniami politycznymi a osobistymi zachowaniami.
16. Republikanie MAGA a Przemoc Polityczna
    Badania w PLOS One wykazały, że grupa MAGA Republikanów częściej niż inne grupy popierała przemoc polityczną. Chociaż wśród wszystkich grup niski był poziom gotowości do osobistego angażowania się w przemoc, badanie sugeruje, że przekonania dotyczące rasy i demokracji wyraźnie odróżniają tę grupę od innych wyborców.
17. Poczucie Ofiarności i Poparcie dla Trumpa
    Badania w Political Behavior wykazały, że zwolennicy Trumpa, którzy silnie identyfikowali się z poczuciem „ofiary”, częściej mieli pozytywne uczucia wobec niego. Osoby o poczuciu systemowej ofiarności częściej były mu przeciwne, co sugeruje, że indywidualne poczucie ofiarności może znacząco wpływać na preferencje polityczne.
18. Autorytaryzm Polityczny i Fuzja Tożsamości
    Badanie w Political Psychology poświęcone autorytaryzmowi politycznemu w kontekście zamieszek z 6 stycznia 2021 r. wykazało, że zwolennicy Trumpa, którzy czuli głęboką więź osobistą z nim (fuzja tożsamości), częściej postrzegali Demokratów jako egzystencjalne zagrożenie i popierali autorytarne działania wobec nich. Osoby, które bardziej utożsamiały się z szeroko pojętym „Ameryką”, rzadziej popierały takie ekstremalne środki.
19. Zaangażowanie Antyszczepionkowe na Twitterze
    W badaniach opublikowanych w PLOS One analizowano zaangażowanie kont antyszczepionkowych na Twitterze, które często powiązano z wpływem Donalda Trumpa. Grupa antyszczepionkowa była bardziej aktywna, generując więcej emocjonalnych i konspiracyjnych treści oraz tworząc silnie zintegrowaną sieć amplifikującą dezinformacje. Choć Trump oficjalnie nie promował antyszczepionkowych treści jako prezydent, uznaje się go za ważnego influencera tego ruchu.
20. Wpływ Trumpa na Preferencje Medialne
    Badanie opublikowane w Public Opinion Quarterly pokazało, jak tweety Trumpa zmieniły postrzeganie Fox News i alternatywnych mediów, takich jak OANN. Jego krytyka Fox News na Twitterze korelowała z obniżeniem oceny tej stacji przez Republikanów, którzy zaczęli bardziej skłaniać się ku bardziej ekstremalnym źródłom, takim jak OANN. Demokratom Fox News zaczęło się podobać bardziej po atakach Trumpa, co sugeruje, że liderzy polityczni mają znaczący wpływ na preferencje medialne swoich zwolenników¹.

Wnioski z tych badań pomagają zrozumieć, jakie mechanizmy psychologiczne i społeczne działają w kontekście wsparcia dla autorytarnych przywódców. Wybory prezydenckie to czas na refleksję nad tym, jak głębokie podziały społeczne i moralne wpływają na nasze decyzje polityczne oraz co skłania niektórych do wyboru liderów o twardych, kontrowersyjnych osobowościach. Dzięki tym badaniom lepiej rozumiemy psychologiczne i społeczne aspekty fenomenu Trumpa oraz wpływ jego retoryki na społeczeństwo i wyborców. Analizy te rzucają światło na to, w jaki sposób autorytarni przywódcy mogą oddziaływać na swoje bazy wyborcze, manipulując lękami, poczuciem ofiarności oraz polaryzując różne grupy społeczne.

Psychologiczne Mechanizmy Popularności Autorytarnych Liderów

Fascynacja autorytarnymi przywódcami nie jest nowym zjawiskiem, ale współczesne badania psychologiczne rzucają nowe światło na przyczyny, dla których liderzy o silnych, dominujących osobowościach zdobywają lojalnych zwolenników. Donald Trump jest jednym z przykładów lidera, który budzi zarówno ogromne poparcie, jak i opozycję. Co sprawia, że osoby takie jak on stają się symbolami nadziei i ochrony dla jednych, a zagrożeniem dla innych?

Potrzeba Bezpieczeństwa i Kontroli

Jedną z kluczowych przyczyn przyciągania do autorytarnych liderów jest lęk oraz potrzeba bezpieczeństwa. Badania psychologów, w tym Sinclaira i współpracowników, pokazują, że osoby o autorytarnych tendencjach często postrzegają świat jako niebezpieczne miejsce, co prowadzi ich do poszukiwania liderów, którzy obiecują przywrócenie porządku. W sytuacjach niepewności społecznej i gospodarczej osoby takie czują się pewniej, oddając kontrolę w ręce jednostki, która obiecuje „wyprostowanie” sytuacji​².

Uproszczenie Rzeczywistości i Wyidealizowany Przywódca

Autorytarni liderzy przyciągają także dzięki oferowaniu prostych odpowiedzi na złożone problemy. Jak zauważa psycholog społeczny z Psychology Today, poparcie dla takich liderów może opierać się na przekonaniu, że życie to mechaniczna struktura, która może być zarządzana przy użyciu prostych zasad. Wyznawcy autorytaryzmu przyjmują „algorytmiczne” podejście do rzeczywistości, wierząc, że ich lider posiada wszystkie odpowiedzi i wprowadza porządek w chaotycznym świecie​³

Historyczne Przykłady Populizmu i Autorytaryzmu

Nie tylko Donald Trump, ale także inni historyczni przywódcy, tacy jak Hitler czy Mussolini, korzystali z podobnych mechanizmów, wzmacniając poczucie narodowego zagrożenia i obiecując, że ich mocne rządy zapewnią ochronę i stabilność. Erich Fromm, psychoanalityk, wyjaśnia, że jednostki o niskim poczuciu sprawczości odczuwają lęk przed wolnością, dlatego w trudnych czasach chętnie oddają się pod kontrolę autorytarnych liderów, unikając odpowiedzialności za podejmowanie decyzji⁴.​

Grupy i Potrzeba Przynależności

Fenomen poparcia dla autorytarnych liderów jest również wynikiem zjawisk grupowych. Kiedy jednostki identyfikują się z grupą, która ma jasno określonego przywódcę, wzrasta ich poczucie przynależności i bezpieczeństwa. Dla zwolenników Trumpa, podobnie jak dla wielu innych zwolenników autorytarnych liderów, identyfikacja z grupą daje poczucie siły i stabilności. Przykłady historyczne pokazują, że mechanizmy te są kluczowe w czasach niepewności⁵​

Znaczenie Świadomości i Edukacji

Jak pokazują badania, zrozumienie, w jaki sposób psychologiczne mechanizmy oddziałują na nasze decyzje, jest kluczem do rozwoju krytycznego myślenia, które może przeciwdziałać zjawisku autorytaryzmu. Wyzwaniem dla społeczeństwa jest nie tylko rozpoznanie tych mechanizmów, ale także ich aktywne przeciwdziałanie poprzez edukację i promowanie otwartego dialogu.

Badania nad psychologicznymi mechanizmami poparcia dla autorytarnych liderów wskazują, że lęk i potrzeba kontroli są kluczowymi czynnikami, które zwiększają ich atrakcyjność. Rosyjska propaganda, szczególnie po inwazji na Ukrainę, jest przykładem świadomego wykorzystania tych mechanizmów. Kreml systematycznie buduje obraz Ukrainy jako zagrożenia, manipulując strachem przed destabilizacją społeczną, migracją czy groźbą konfliktu zbrojnego w Europie.

Propaganda rosyjska wielokrotnie przedstawia Ukrainę jako państwo „nazistowskie”, odwołując się do historycznych traum, zwłaszcza w krajach pamiętających tragedię II wojny światowej Taki przekaz nie tylko usprawiedliwia działania Rosji na arenie międzynarodowej, ale także wzmacnia wizerunek Władimira Putina jako lidera, który rzekomo „chroni” narody przed odradzającym się nazizmem i chaosami Zachodu. Takie uproszczenie rzeczywistości wpisuje się w strategie autorytarnych liderów, którzy oferują pozornie łatwe odpowiedzi na skomplikowane problemy i obiecują stabilność w niepewnych czasach​

Działania te są ukierunkowane nie tylko na audytorium rosyjskie, ale także na kraje europejskie, zwłaszcza te o silnych podziałach politycznych. Poprzez szerzenie strachu, Rosja próbuje wzmacniać eurosceptyczne i skrajnie prawicowe ugrupowania, które postrzegają Putina jako silnego lidera, który może przywrócić porządek i równowagę, zwłaszcza w kontekście zagrożeń migracyjnych czy napięć gospodarczych.

Przykłady te doskonale pokazują, jak autorytarni przywódcy, wykorzystując strach i dezinformację, manipulują percepcją społeczeństw. Kluczowym wnioskiem płynącym z badań jest potrzeba edukacji obywatelskiej i wzmacniania odporności na dezinformację. W obliczu propagandy opartej na strachu, wzmacnianie świadomości i krytycznego myślenia jest konieczne, aby społeczeństwa mogły podejmować świadome i odpowiedzialne decyzje polityczne.

Autor: Kamil Strynkowski

1. https://www.psypost.org/the-psychological-puzzle-of-donald-trump-eye-opening-findings-from-20-studies/?fbclid=IwY2xjawGWvMJleHRuA2FlbQIxMQABHaLLZmI2D0B7NN4u2WVjnDD9ofKmAf6nPmwwMUk37gguGC1P0zvXOTaikw_aem_BLHVbmIrh1mCaKS2RvUzAw#google_vignette ↩︎
2. American Psychological Association​
   Psychology Today. ↩︎
3. Oxford Academic³​
   Psychology Today. ↩︎
4. American Psychological Association ↩︎
5. Oxford Academic​
   Psychology Today. ↩︎